PRAAG TIP 4: JOSEFOV

De eerste Joden die zich vestigden in Praag deden dat al in de tiende eeuw. Het was al 1096 dat hier de eerste Pogrom plaatsvond. Tijdens deze pogrom werden de Joden in een ommuurde getto geplaatst waarmee de Joodse wijk vorm begon te krijgen. In 1296 kregen de inwoners van de wijk eens soort beperkte vorm van zelfbestuur met de Statuta Judaeorum die werd ingevoerd door Ottokar II van Bohemen. Nog altijd hadden de Joden het er zwaar, zo werden er tijdens de pogrom van 1389 maar liefst 3000 Joden omgebracht. Verbetering kwam er toen Mordecai Meisel werd benoemd tot minister van financiën nadat hij eerst al burgemeester was geworden. Zijn positie zorgde voor welvaart in de getto waardoor de wijk zich kon ontwikkelen.

De naam Josef Stadt, zoals de wijk in het Duits wordt genoemd, kreeg de wijk in 1850 en verwijst naar keizer Jozef II die met zijn Edict van Tolerantie de vrijheid van godsdienst reguleerde. Dit zorgde voor emancipatie van de Joden. Lange tijd heeft de Joodse gemeenschap in goede omstandigheden hier kunnen leven, totdat de stad Praag het idee kreeg om eenzelfde infrastructuur te hanteren als in Parijs. Zo werden grote delen van Josefov gesloopt in de periode van 1893 tot 1913. De begraafplaats, het oude stadhuis en zes synagogen bleven gespaard hiervan. Veel historische gebouwen hebben het veld moeten ruimen, waardoor het lastig is voor te stellen hoe de wijk er heeft uitgezien in zijn hoogtijdagen toen er bijna 20.000 mensen woonden. Tegenwoordig telt Josefov nog geen 2.000 inwoners.

Wanneer je de oude joodse begraafplaats bezoekt heb je het gevoel om in een tegelijkertijd luguber als mooi schouwspel te zijn beland. Vanuit de Joodse traditie mochten graven namelijk niet geruimd worden, waardoor er op een relatief kleine locatie twaalf lagen aan graven te vinden zijn. Hierdoor lijkt het een cluster grafstenen. Naar schatting is het aantal grafstenen op deze locatie zo’n 12.000 en liggen er in totaal 100.000 mensen begraven. Graven van bekende mensen zijn die van Jehoeda ben Betsalel Löw die is overleden in 1609, Mordecai Meisel in 1601 en Davis Gans in 1613. Deze volgepropte begraafplaats is werkelijk een ‘must see’ wanneer je oude Joodse wijk bezoekt.

Deze mooie witte Maisel Synagoge met terracottakleurige dakpannen liet de naamgever, Mordecai Maisel bouwen tussen 1590 en 1592. De bouwstijl was in de renaissancestijl, maar door een brand in 1689 werden grote delen van de synagoge in as gelegd. Bij de wederopbouw van de synagoge werd gekozen voor het toen gangbare barok om de synagoge weer vorm te geven. Tegenwoordig maakt het gebouw onderdeel uit van het Joods Museum dat al in 1906 werd opgericht en waar je meer te weten komt over de Joodse gemeenschap in de Tsjechische hoofdstad door de eeuwen heen. Toen de Duitsers in 1939 het land bezetten werd het museum gesloten om na drie jaar door diezelfde bezetter weer geopend te worden als het ‘centrale Joodse Museum’. Na de oorlog en na het communisme kwamen de gebouwen die deel uitmaken van het museum weer in handen van de Joodse gemeenschap. Eén van de gebouwen die dus deel uitmaakt van het museum is de Maisel Synagoge.

De Oudnieuwe synagoge is een zeer opvallend bouwwerk in Josefov. Zeker de westelijke gevel ziet er niet alledaags uit. Het is de oudste nog in gebruik zijnde synagoge van Europa en het ligt ook niet ver van de Joodse begraafplaats. Sinds 1275 heeft deze synagoge haar deuren geopend voor de gemeenschap. In de zestiende eeuw werden een aantal nieuwere synagogen gebouwd waardoor deze haar huidige naam kreeg. Opvallend is de vroeg gotische stijl van het gebouw dat was ontworpen door christenen.

In de tijd dat de synagoge werd gebouwd was het niet toegestaan voor Joden om bouwmeester te zijn. Naast de opmerkelijke buitenzijde van het gebouw valt ook het interieur op. Het plafond heeft een prachtig ribgewelf waarbij er ook een vijfde rib werd toegevoegd zodat er geen kruisvorm kon ontstaan. De legende beweert dat er enkele van de bouwstenen afkomstig zijn van de tempel van Jeruzalem. Ook zou de Golem hier op zolder verstopt hebben gezeten.

Eind negentiende eeuw werd er een speciale vereniging opgericht die ervoor moest zorgen dat er één nieuwe synagoge zou komen die meteen drie oude synagoges zou vervangen die reeds gesloopt waren: de Zigeunersynagoge, de Nieuwe Synagoge en de Groothofsynagoge. Het resultaat is de prachtig vormgegeven Jeruzalemsynagoge, die ook wel de Jubileumsynagoge genoemd wordt. Het kleurrijke gebouw opende in 1906 haar deuren na een bouwperiode van ongeveer anderhalf jaar.